De 6 subtypes van ADHD
De aandachtsstoornis ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) is tegenwoordig bij vrijwel iedereen bekend. De kernsymptomen van ADHD zijn:
- hyperactiviteit
- impulsiviteit
- aandachtsproblemen
ADHD wordt vaak, in tegenstelling tot bijvoorbeeld autisme, gezien als een homogene aandoening. Bij een homogene stoornis zijn de symptomen voor vrijwel elke patiënt gelijk. Dat zou voor ADHD betekenen dat de elke ADHD’er last heeft van onrust, impulsiviteit en aandachtsproblemen. Dit klopt niet helemaal, zoals blijkt uit het bestaan van de aandachtsstoornis ADD (attention deficit disorder). Dit is – kort door de bocht – ADHD zonder hyperactiviteit.
De Amerikaanse ADHD-deskundige dr. Daniel Amen gaat nog een stapje verder. Dr. Amen concludeert uit hersenonderzoek dat er maar liefst 6 verschillende types ADHD bestaan, te weten:
- Type 1: Klassieke ADHD
- Type 2: ADD
- Type 3: ‘Over-focused’ ADHD
- Type 4: Limbische ADHD
- Type 5: Temporale kwab ADHD:
- Type 6: ‘Ring of Fire’ ADHD
Volgens zijn SPECT-metingen vertoont elk ADHD-subtype een uniek patroon van hersenactiviteit. Zijn onderzoek is controversieel, maar desondanks erg interessant. Daarom worden in dit artikel de verschillende types toegelicht. Per type volgt een opsomming van de symptomen, het ontdekte patroon van hersenactiviteit en vervolgens de aan te raden behandeling.
Tot slot: dr. Amen is dan wel een controversieel onderzoeker, het is een feit dat ADHD een stoornis is met een hoge mate van comorbiditeit. Dit betekent dat ADHD heel vaak gepaard gaat met een andere stoornis, zoals een depressie (20-30%), angststoornis (10-40%), agressieprobleem of verslaving (12-24%). In de toekomst blijkt misschien dat er geen sprake is van comorbiditeit, maar van ADHD variaties?
Hier een link naar de vragenlijst om het ADHD subtype te bepalen.
1. Klassieke ADHD, het gecombineerde type
- korte aandachtsspanne, snel afgeleid
- ongeorganiseerd, chaotisch
- beperkt beoordelingsvermogen, niet voorzien van de consequenties van gedrag
- matig zelfinzicht
- impulsief, ongeduldig
- hyperactief, rusteloos, tomeloze energie
- snel en veel praten, lawaaierig
- matige ‘self-monitoring’ (zelfreflectie, innerlijke sturing, zelfdiscipline)
Neurologisch:
- Weinig activiteit in de prefrontale en de pre-motorische hersenschors.
- Minder dopamine beschikbaar in de basale ganglia (nucleus caudatus).
Bij het klassieke type is naast een aandachtsstoornis ook sprake van hyperactiviteit (sinds de kinderjaren). Dit type komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij dit type werken stimulantia als Ritalin, Concerta en dexamfetamine goed.
2. ADD, het onoplettende type
- laag energieniveau
- gebrekkige motivatie
- apathisch, afwezig, dagdromen
- snel verveeld
- mentale traagheid, ‘brain fog’
- hoort vaak niet wat er gezegd wordt
- in zichzelf gekeerd
- moeite met het volhouden en afronden van taken, procrastinatie (uitstelgedrag)
Neurologisch:
- verminderde activiteit in de laterale prefrontale cortex en de basale ganglia tijdens concentratie-taken
- weinig activiteit in het cerebellum (= kleine hersenen)
ADD wordt vaak niet (of pas laat) ontdekt, vooral als er sprake is van hoge intelligentie. Dit komt doordat dit type minder storend gedrag vertoont dan bijvoorbeeld klassiek ADHD. Het komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Deze mensen zijn vaak stil en uiterlijk rustig, maar hebben wel last van innerlijke onrust. ADD’ers worden vaak onterecht bestempeld als lui, weinig intelligent, ongeïnteresseerd of ongemotiveerd. Dit type reageert goed op stimulerende middelen zoals Ritalin of dexamfetamine. Verder adviseert Dr. Amen een dieet met veel proteïne en weinig koolhydraten. Geen suikers dus!
3. ‘Over-focused’ ADHD, het dwangmatige type
De kernsymptomen van ADHD, plus:
- cognitieve inflexibiliteit, hyperfocussen, obsessiviteit
- piekeren
- langdurig koesteren van wrok
- (negatieve) gedachtenlussen
- aanhoudend niet-constructief gedrag, ziet vaak geen alternatieven
- van streek als zaken niet op eigen manier gaan, zin doordrijven, compulsief
- twistziek, opstandig
- verlangen naar gelijkblijvendheid
- moeite met het schakelen van aandacht
- moeite met stoppen en starten van activiteiten
Neurologisch:
- verhoogde activiteit in de cortex cingularis anterior (ACC)
- weinig activiteit in de prefrontale cortex tijdens concentratie-taken
‘Over-focused’ ADHD komt vaak voor in families met verslavingsproblematiek of obsessief-compulsieve neigingen. Dit type focust zich te sterk op bepaalde gedachten/gedrag en heeft moeite om de aandacht op andere dingen te richten. Door deze hyperfocus is er vaak sprake van dwanggedachten en -handelingen. ‘Over-focused’ ADHD lijkt op een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPD). Dit type is het meest gebaat bij een serotonerge antidepressiva (een SSRI, bijv. Prozac) gecombineerd met een stimulerend middel als Ritalin. Ook Efexor (venlafaxine) wordt door dr. Amen aangeraden. Pas op met teveel L-tyrosine en andere supplementen die de beschikbaarheid van dopamine stimuleren. Aangeraden supplementen: sint-janskruid (300-600 mg/dag), omega 3 en 6, 5-HTP, ginkgo biloba en vitamine B.
4. Limbische ADHD, het depressieve type
De kernsymptomen van ADHD, plus:
- (chronische) milde depressie
- veel negatieve gedachtenpatronen
- schuldgevoelens
- weinig motivatie
- weinig energie
- weinig zelfvertrouwen, voelt zich waardeloos
- slecht slaappatroon
- weinig eetlust
- sociale isolatie
- geïrriteerdheid
Neurologisch:
- verhoogde activiteit diep in het limbische systeem
- weinig activiteit in de prefrontale cortex
ADHD’ers van het limbische type zijn extra gevoelig voor de beruchte rebound van stimulantia. Daarnaast kunnen stimulantia bij deze groep depressieve symptomen veroorzaken. Een meer geschikte medicatie is een stimulerend antidepressivum, zoals Strattera of Wellbutrin. Dus geen SSRI’s maar (S)NRI’s! Kies bij voorkeur een middel dat zowel de beschikbaarheid van dopamine als van noradrenaline vergroot.
5. Temporale kwab ADHD, het bange/boze type
De kernsymptomen van ADHD, plus:
- labiel, “kort lontje”
- impulsief
- achterdochtig, overgevoelig
- geheugenproblemen
- agressie (t.o.v. anderen of zelf), woedeaanvallen
- atypische hoofdpijn of buikpijn
- visuele of auditieve illusion, veelvuldige déjà vu’s
- leerstoornis (m.n. leesproblemen en slecht luisteren)
- onleesbaar handschrift
- ongehoorzaam, breekt regels, asociaal gedrag
- angst, overdreven ongerustheid
- moeite met het aanvaarden van hulp of terechtwijzingen, voelt zich snel beledigd
- hoofdletsel in het verleden
- familiegeschiedenis van problemen met woedebeheersing
- donkere, sombere gedachten
Neurologisch:
- lage (of incidenteel hoge) activiteit in de temporale kwab
- weinig activiteit in de prefrontale cortex tijdens concentratie-taken
Het temporale type komt veel voor in families met leerstoornissen of agressieproblemen. Bij dit type is vaak sprake van periodes van paniek of angst zonder reden, periodes van mentaal afwezig zijn, periodes van verwardheid of depressie, teruggetrokken zijn, woede en prikkelbaarheid. Ook deze ADD’ers reageren niet zo goed op stimulantia. Zij functioneren beter op een anti-epilepticum, dat is een middel tegen epileptische aanvallen, zoals Neurontin (gabapentin) of Depakote. Gebruik geen sint-janskruid, dit kan de problemen verergeren. Probeer een supplement of voedingsmiddel dat de GABA aanmaak stimuleert. Ginkgo biloba is goed tegen de geheugenproblemen.
6. ‘Ring of Fire’ ADHD, het intense type
- stemmingswisselingen, overdreven humeurig
- zeer snel afgeleid
- hooggevoelig (ook lichamelijk, bijvoorbeeld voor geluid en licht)
- agressie, woedeaanvallen
- opstandig gedrag, rigiditeit
- tics
- piekeren
- extreem veel praten
- razendsnel denken, veel gedachten
Neurologisch:
- verhoogde activiteit over de gehele cortex
- een ringvormig gebied van hyperactiviteit in de basale ganglia
- soms: weinig prefrontale activiteit in de cortex
Dit is een kruising tussen ADHD en een bipolaire stoornis. De symptomen nemen toe door gebruik van stimulantia. Neem dus geen Ritalin! Het ‘Ring of Fire’-type reageert net als het temporale type beter op een anti-epilepticum. Ook een van de nieuwere antipsychotica kan geschikte medicatie zijn.
29 september 2012 @ 09:16
Kort en krachtig stuk Judith. Het Add-tje is all me:)
in Amerika werken ze veel met een hersenscan om diagnoses te stellen. Hier in Nederland komt vaak nog de “ouderwetse” vragenlijst naar voren. Waarom is dat eigenlijk?
29 september 2012 @ 10:38
Hee Judith, wat een interessant en mijns inziens ook voor professionals bruikbaar overzicht! Ik zal mijn collega’s van het team ADHD er zeker op attenderen.
29 september 2012 @ 21:51
Hoi Mathis,
Door jouw ontzettend hoge intelligentie is die ADD natuurlijk ook zo laat ontdekt 🙂
Om antwoord te geven op je vraag: In Nederland zijn we wat terughoudender met nieuwe diagnose- of behandelmethodes. Amerika is wat meer vooruitstrevend, maar ik denk dat dit deels verklaard kan worden door een verschil in ziektekostenstelsel. Als je het bereid bent zelf te betalen, is er namelijk van alles mogelijk. Zo kun je bijvoorbeeld bij Brainmed een referenced EEG laten maken die vrij goed schijnt te kunnen voorspellen of en welke medicatie voor jou geschikt is: http://www.brainmed.nl/hersenonderzoek.html
Verder vermoed ik dat in Nederland het gat tussen wetenschap en praktijk groter is dan in Amerika. Daarnaast is de psychische zorg in Nederland niet zo gediend van ‘Amerikaanse’ toestanden (more, bigger, better!) en houden we het graag zo simpel mogelijk. Dat zie je bijvoorbeeld goed aan ons medicatiebeleid: bij voorkeur wordt slechts één medicijn voorgeschreven, soms tegen bijwerkingen een tweede middel. Overzees is het tamelijk geaccepteerd dat mensen vier middelen combineren om tot een ideale(?) behandeling te komen. Neem maar eens een kijkje op Amerikaanse ADD-fora, je weet niet wat je ziet. Iedereen schijnt daar ook meerdere diagnoses te hebben (bijv. ADHD met OCD en ODD), de afkortingen vliegen je om de oren en iedereen kent ze ook. Dat is hier in Nederland heel anders. Ik denk dat de Amerikaanse patiënt meer geëmancipeerd is dan de Nederlandse. Dit heeft positieve gevolgen (minder onwetendheid en meer therapietrouw) maar ook zeker negatieve gevolgen.
Tot slot wil ik het nog even opnemen voor de vragenlijsten 🙂
Deze zijn uitgebreid getest en gevalideerd, in andere woorden: de gebruikte ADHD vragenlijsten zijn betrouwbaar en meten wat ze moeten meten. Er is dus in principe helemaal geen reden om hersenactiviteit te meten, de vragenlijsten voldoen prima. Daarnaast wordt een diagnose nooit alleen op basis van vragenlijsten gebaseerd, maar wordt vooral goed gekeken naar de anamnese. Een anamnese is een verslag van de voorgeschiedenis en relevante omstandigheden (van zijn veronderstelde ziekte).
Hier vind je nog wat meer info over ADHD-diagnoses in Nederland: http://www.nieuwezijds.nl/thema/adhd/Diagnose.html
7 december 2016 @ 06:07
Een van de redenen waarom ik gestopt ben met behandelin bij een instituut als PsyQ, zogenaamd gespecialiseerd in ADHD. Alles was gericht op behandeling van de klassieke ADHD, terwijl ik me juist herkende in met name de ‘overfocused ADD’, én kenmerken van het limbjsche type. Zot omschreven ze bij PsyQ dan als comorbide dysthemie. Maar vooral het starten stoppen (schakelen)was mijn grote probleem e dat werd gewoon genegeerd. Steeds maar die vragen en oefeningen over impilsiviteit en snel afgeleid zijn en heyperactiviteir, precies het tegenoverstelde van waar ik last van had. Heel frustrerend en verontrustend dat een zogenaamd expertise centrum nog nooit van Dr. Amen had gebiird en iendereen op de hrote hoop gooide. Aan hun aanpak had ik dus gewoon helemaal niks aan, en heb dus ook veel te lang Ritalin geslikt wat helemaal niet goed is met mijn symptomen.
7 december 2016 @ 17:30
Mijn probleem bij PsyQ is dat ze me menthylfenidaat en dex amfetamine willen voor schrijven.na een tablet menthylfenidaat heb ik 14 uur strak gestaan en wil nu dus ook geen dex amfetamine proberen,maar een ander middel.Ik lijk veel op het over -focused type.zij vragen mij ook steeds of ik moeite met concentratie heb,maar dat is niet mijn probleem.ik kan me prima concentreren alleen het vermoeid mij zeer.ik heb een super drukke baan bij een dierenarts ,dus ik heb mijn concentratie daar wel bij nodig.Ik heb een half jaar terug een burn out gehad en hoopte op hulp met medicatie die mij wat meer rust zouden geven bij het uitvoeren van mijn taken,maar tot nu toe nog geen tweede middel geprobeerd.ik kan al niet tegen koffie of thee en vroeger ook cocaine gebruikt.ik werd daar niet rustiger van.Het werkte bij mij hetzelfde als bij “gewone mensen”.ik hoop nog steeds op een middel wat bij me kan passen.Ik koester ook langdurige wrok en kan heel boos worden.Heeft iemand een suggestie?
7 december 2016 @ 22:48
@ Amber
Op 36 jarig leeftijd mocht ik ontdekken dat ik ADHD heb en hoogsensitief ben. Ik ben ondersteund door ADHD centraal vestiging nieuwegein. Van de eerste screening tot medicatie + cognitieve gedragstherapie en de nazorg. Ik ben zooo tevreden over hun werkwijze!! Ik raad je absoluut aan om daar je oplossing te vinden..
Ze hebben de juiste kennis in huis en kijken echt naar jou als persoon om een passende oplossing te vinden. Succes !!
20 januari 2017 @ 09:03
Ik weet nu al eventjes dat ik ADHD heb maar ik vind het lastig om mij te linken aan 1 van de bovenstaande. In alle soorten zitten wel een paar dingen waarvan ik denk, dat is hem net niet. Ik zou bijna zeggen dat ik er niet aan voldoe maar dat zou erg tegenstrijdig zijn. Kan het kloppen dat ik bepaalde symptomen niet ervaar of juist wel?
Gr.
3 februari 2017 @ 13:14
hallo mevrouw ik ben het niet helemaal eens met dat de vragenlijsten net zo goed werken.
Want wij mensen met ADHD zitten regelmatig in een andere sfeer van gedachten.
En ik heb het zelf ook mee gemaakt dan komen ze met die vragenlijst en halverwege kan ik al niet goed meer na denken en dan denk ik wat heb ik ook alweer gezegd.
En daarom ben ik van mening dat via uitgebreide hersenen scans alles gelijk zichtbaar is en ook gelijk de juiste medicatie beschikbaar.
Want ik ben nu al 36 en nog steeds zitten ze te kloten welke medicatie in moet hebben. want ik hen denk ik al 20 soorten tabletten gehad. byv ritalin krijg ik heel erg veel tickets van en zo kan ik er nog een hoop opnoemen maar ben ff de namen kwijt. bent u dat niet deels met mijn eens mvg jimmy
5 februari 2017 @ 14:33
Ik ben blij in de reacties wat herkenning te vinden wat betreft de problemen waar ikzelf tegenaanloop. Ik heb dus ook de diagnose ADHD gekregen, maar herken mij niet helemaal in het standaardplaatje. Ik zit tevens bij PsyQ, het zogenaamde vooruitstrevende expertisecentrum. Maar inderdaad, ik word ook ingedeeld bij het standaardplaatje ADHD, terwijl ik duidelijk merk dat ik tegen andere problematiek aanloop dan de meeste mensen met ADHD of ADD.
Ik herken mijzelf in het overfocussed type, het limbische type en het bange/boze type (vooral bang). Ik heb veel moeite met schakelen van aandacht. Alles heeft een lange aanloop nodig etc en ik verknoei vaak dagen met passief gedrag, uitstelgedrag en mij achteraf heel klote voelen dat ik met zo’n instelling niks zal bereiken in het leven. Ik had in mijn jeugd veel problemen met concentratie, maar dat werd na mijn 20e geleidelijk aan beter.
Of de theorie van dr. Amen klopt weet ik niet. Maar het geeft wel aan dat ADHD en aanverwante stoornissen veel genuanceerder zijn dan het beeld wat door de reguliere Nederlandse psychiatrie wordt aangenomen. Ik denk dat ADHD ook complexer is dan het verhaal dat neurotransmitters te snel worden heropgenomen, wat zorgt voor een vertraagde prikkeloverdracht. Je brein zit gewoon iets anders in elkaar. Maar het ontwikkelt zich bij iedereen anders naarmate je ouder wordt.
Behandeling is denk ik ook complexer. Je zal gedeeltelijk moeten accepteren dat je tegen bepaalde dingen aan zal blijven lopen in je leven, maar ik denk dat je veel kan bereiken met therapie en gedragstrainingen. Ik ben niet anti-medicijnen, maar dat moet altijd een hulpmiddel blijven en nooit een essentieel iets.
11 februari 2017 @ 12:53
Ik weet ook pas een half jaar dat ik ADHD heb. Ik kan mij in elk van de 6 types wel deels herkennen. Ben nog steeds bezig met het vinden van de juiste medicatie en hoeveelheid.
Ik blijf onrustig van binnen. Ik zou daar heel graag vanaf willen maar zou niet meer weten hoe. Wil van alles en gebeurd uiteindelijk niet veel of alleen het hoognodige. Concentratie is nog steeds een probleem. Gewoon niet in balans te krijgen.
25 februari 2017 @ 18:27
Hoi Hagar! Ik zag pas bij de test dat het jou website is! geweldig!
Dr. Amen’s checklist voor ADD-ADHD
Resultaten
Je hebt meer dan 20 items die vaak of altijd voorkomen.
Dit wijst op een sterke neiging naar ADD-ADHD.
Uit je antwoorden op de vragen 1, 6 en 7 blijkt dat er een grote kans is dat ook jij ADD-ADHD hebt.
4 keer Het doet zich nooit voor
12 keer Het is zwak of komt zelden voor
22 keer Het is gematigd of komt af en toe voor
22 keer Het is ernstig of komt vaak voor
18 keer Het komt (haast) altijd voor
Groetjes van Ethel en succes met je praktijk! 🙂
4 mei 2017 @ 13:38
Kun je meerdere subtypes ADHD tegelijk hebben?
Bij mij komen meerdere kenmerken voor.
De meeste bij ADD, maar ook enkele die alleen in andere subtypes voorkomen.
31 mei 2017 @ 09:29
Oeleboele
31 mei 2017 @ 09:30
een reactie