De 6 subtypes van ADHD

De aandachtsstoornis ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) is tegenwoordig bij vrijwel iedereen bekend. De kernsymptomen van ADHD zijn:

  • hyperactiviteit
  • impulsiviteit
  • aandachtsproblemen

ADHD wordt vaak, in tegenstelling tot bijvoorbeeld autisme, gezien als een homogene aandoening. Bij een homogene stoornis zijn de symptomen voor vrijwel elke patiënt gelijk. Dat zou voor ADHD betekenen dat de elke ADHD’er last heeft van onrust, impulsiviteit en aandachtsproblemen. Dit klopt niet helemaal, zoals blijkt uit het bestaan van de aandachtsstoornis ADD (attention deficit disorder). Dit is – kort door de bocht – ADHD zonder hyperactiviteit.

De Amerikaanse ADHD-deskundige dr. Daniel Amen gaat nog een stapje verder. Dr. Amen concludeert uit hersenonderzoek dat er maar liefst 6 verschillende types ADHD bestaan, te weten:

      • Type 1: Klassieke ADHD
      • Type 2: ADD
      • Type 3: ‘Over-focused’ ADHD
      • Type 4: Limbische ADHD
      • Type 5: Temporale kwab ADHD:
      • Type 6: ‘Ring of Fire’ ADHD

Volgens zijn SPECT-metingen vertoont elk ADHD-subtype een uniek patroon van hersenactiviteit. Zijn onderzoek is controversieel, maar desondanks erg interessant. Daarom worden in dit artikel de verschillende types toegelicht. Per type volgt een opsomming van de symptomen, het ontdekte patroon van hersenactiviteit en vervolgens de aan te raden behandeling.

Tot slot: dr. Amen is dan wel een controversieel onderzoeker, het is een feit dat ADHD een stoornis is met een hoge mate van comorbiditeit. Dit betekent dat ADHD heel vaak gepaard gaat met een andere stoornis, zoals een depressie (20-30%), angststoornis (10-40%), agressieprobleem of verslaving (12-24%). In de toekomst blijkt misschien dat er geen sprake is van comorbiditeit, maar van ADHD variaties?

Hier een link naar de vragenlijst om het ADHD subtype te bepalen.

 

1. Klassieke ADHD, het gecombineerde type

  • korte aandachtsspanne, snel afgeleid
  • ongeorganiseerd, chaotisch
  • beperkt beoordelingsvermogen, niet voorzien van de consequenties van gedrag
  • matig zelfinzicht
  • impulsief, ongeduldig
  • hyperactief, rusteloos, tomeloze energie
  • snel en veel praten, lawaaierig
  • matige ‘self-monitoring’ (zelfreflectie, innerlijke sturing, zelfdiscipline)

Neurologisch:

  • Weinig activiteit in de prefrontale en de pre-motorische hersenschors.
  • Minder dopamine beschikbaar in de basale ganglia (nucleus caudatus).

Bij het klassieke type is naast een aandachtsstoornis ook sprake van hyperactiviteit (sinds de kinderjaren). Dit type komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Bij dit type werken stimulantia als Ritalin, Concerta en dexamfetamine goed.

 

2. ADD, het onoplettende type

  • laag energieniveau
  • gebrekkige motivatie
  • apathisch, afwezig, dagdromen
  • snel verveeld
  • mentale traagheid, ‘brain fog’
  • hoort vaak niet wat er gezegd wordt
  • in zichzelf gekeerd
  • moeite met het volhouden en afronden van taken, procrastinatie (uitstelgedrag)

Neurologisch:

  • verminderde activiteit in de laterale prefrontale cortex en de basale ganglia tijdens concentratie-taken
  • weinig activiteit in het cerebellum (= kleine hersenen)

ADD wordt vaak niet (of pas laat) ontdekt, vooral als er sprake is van hoge intelligentie. Dit komt doordat dit type minder storend gedrag vertoont dan bijvoorbeeld klassiek ADHD. Het komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Deze mensen zijn vaak stil en uiterlijk rustig, maar hebben wel last van innerlijke onrust. ADD’ers worden vaak onterecht bestempeld als lui, weinig intelligent, ongeïnteresseerd of ongemotiveerd. Dit type reageert goed op stimulerende middelen zoals Ritalin of dexamfetamine. Verder adviseert Dr. Amen een dieet met veel proteïne en weinig koolhydraten. Geen suikers dus!

 

3. ‘Over-focused’ ADHD, het dwangmatige type

De kernsymptomen van ADHD, plus:

  • cognitieve inflexibiliteit, hyperfocussen, obsessiviteit
  • piekeren
  • langdurig koesteren van wrok
  • (negatieve) gedachtenlussen
  • aanhoudend niet-constructief gedrag, ziet vaak geen alternatieven
  • van streek als zaken niet op eigen manier gaan, zin doordrijven, compulsief
  • twistziek, opstandig
  • verlangen naar gelijkblijvendheid
  • moeite met het schakelen van aandacht
  • moeite met stoppen en starten van activiteiten

Neurologisch:

  • verhoogde activiteit in de cortex cingularis anterior (ACC)
  • weinig activiteit in de prefrontale cortex tijdens concentratie-taken

‘Over-focused’ ADHD komt vaak voor in families met verslavingsproblematiek of obsessief-compulsieve neigingen. Dit type focust zich te sterk op bepaalde gedachten/gedrag en heeft moeite om de aandacht op andere dingen te richten. Door deze hyperfocus is er vaak sprake van dwanggedachten en -handelingen. ‘Over-focused’ ADHD lijkt op een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPD). Dit type is het meest gebaat bij een serotonerge antidepressiva (een SSRI, bijv. Prozac) gecombineerd met een stimulerend middel als Ritalin. Ook Efexor (venlafaxine) wordt door dr. Amen aangeraden. Pas op met teveel L-tyrosine en andere supplementen die de beschikbaarheid van dopamine stimuleren. Aangeraden supplementen: sint-janskruid (300-600 mg/dag), omega 3 en 6, 5-HTP, ginkgo biloba en vitamine B.

 

4. Limbische ADHD, het depressieve type

De kernsymptomen van ADHD, plus:

  • (chronische) milde depressie
  • veel negatieve gedachtenpatronen
  • schuldgevoelens
  • weinig motivatie
  • weinig energie
  • weinig zelfvertrouwen, voelt zich waardeloos
  • slecht slaappatroon
  • weinig eetlust
  • sociale isolatie
  • geïrriteerdheid

Neurologisch:

  • verhoogde activiteit diep in het limbische systeem
  • weinig activiteit in de prefrontale cortex

ADHD’ers van het limbische type zijn extra gevoelig voor de beruchte rebound van stimulantia. Daarnaast kunnen stimulantia bij deze groep depressieve symptomen veroorzaken. Een meer geschikte medicatie is een stimulerend antidepressivum, zoals Strattera of Wellbutrin. Dus geen SSRI’s maar (S)NRI’s! Kies bij voorkeur een middel dat zowel de beschikbaarheid van dopamine als van noradrenaline vergroot.

 

5. Temporale kwab ADHD, het bange/boze type

De kernsymptomen van ADHD, plus:

  • labiel, “kort lontje”
  • impulsief
  • achterdochtig, overgevoelig
  • geheugenproblemen
  • agressie (t.o.v. anderen of zelf), woedeaanvallen
  • atypische hoofdpijn of buikpijn
  • visuele of auditieve illusion, veelvuldige déjà vu’s
  • leerstoornis (m.n. leesproblemen en slecht luisteren)
  • onleesbaar handschrift
  • ongehoorzaam, breekt regels, asociaal gedrag
  • angst, overdreven ongerustheid
  • moeite met het aanvaarden van hulp of terechtwijzingen, voelt zich snel beledigd
  • hoofdletsel in het verleden
  • familiegeschiedenis van problemen met woedebeheersing
  • donkere, sombere gedachten

Neurologisch:

  • lage (of incidenteel hoge) activiteit in de temporale kwab
  • weinig activiteit in de prefrontale cortex tijdens concentratie-taken

Het temporale type komt veel voor in families met leerstoornissen of agressieproblemen. Bij dit type is vaak sprake van periodes van paniek of angst zonder reden, periodes van mentaal afwezig zijn, periodes van verwardheid of depressie, teruggetrokken zijn, woede en prikkelbaarheid. Ook deze ADD’ers reageren niet zo goed op stimulantia. Zij functioneren beter op een anti-epilepticum, dat is een middel tegen epileptische aanvallen, zoals Neurontin (gabapentin) of Depakote. Gebruik geen sint-janskruid, dit kan de problemen verergeren. Probeer een supplement of voedingsmiddel dat de GABA aanmaak stimuleert. Ginkgo biloba is goed tegen de geheugenproblemen.

 

6. ‘Ring of Fire’ ADHD, het intense type

  • stemmingswisselingen, overdreven humeurig
  • zeer snel afgeleid
  • hooggevoelig (ook lichamelijk, bijvoorbeeld voor geluid en licht)
  • agressie, woedeaanvallen
  • opstandig gedrag, rigiditeit
  • tics
  • piekeren
  • extreem veel praten
  • razendsnel denken, veel gedachten

Neurologisch:

  • verhoogde activiteit over de gehele cortex
  • een ringvormig gebied van hyperactiviteit in de basale ganglia
  • soms: weinig prefrontale activiteit in de cortex

Dit is een kruising tussen ADHD en een bipolaire stoornis. De symptomen nemen toe door gebruik van stimulantia. Neem dus geen Ritalin! Het ‘Ring of Fire’-type reageert net als het temporale type beter op een anti-epilepticum. Ook een van de nieuwere antipsychotica kan geschikte medicatie zijn.

Facebooktwittergoogle_plusredditpinterestlinkedin